Omurilik felci, omuriliğin hasar görmesi sonucu vücudun belirli bölgelerinde hareket ve his kaybı yaşanmasına neden olan ciddi bir sağlık sorunudur. Parapleji, omurilik felcinin en yaygın türlerinden biri olup, genellikle alt ekstremitelerde (bacaklar ve ayaklar) hareket kabiliyetinin kaybolmasıyla karakterizedir. Bu durum, kişinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir ve özel bakım gerektirebilir.

Omurilik Felci (Parapleji) Nedir?

Parapleji, omuriliğin göğüs (torakal), bel (lumbal) veya sakral bölgesinde meydana gelen hasar sonucu gelişen bir felç durumudur. Bu durumda birey, bacaklarını ve alt vücut kaslarını kullanamazken, üst vücut fonksiyonları genellikle korunur.

Parapleji, omurilik yaralanmasının seviyesine ve ciddiyetine bağlı olarak tam veya kısmi olabilir:

  • Tam parapleji: Kişi alt ekstremitelerinde hiçbir his veya hareket kabiliyeti göstermez.
  • Kısmi parapleji: Kişi belirli seviyede his ve hareket kabiliyetine sahip olabilir.

Omurilik Felci (Parapleji) Nedenleri

Omurilik felci, çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilir. En yaygın nedenler şunlardır:

  • Travmatik Yaralanmalar:
    • Trafik kazaları
    • Yüksekten düşme
    • Spor kazaları
    • Şiddet olayları (bıçaklanma, ateşli silah yaralanmaları)
  • Hastalıklara Bağlı Nedenler:
    • Omurilik tümörleri (iyi huylu veya kötü huylu)
    • Multiple skleroz (MS)
    • Omurga enfeksiyonları (menenjit, tüberküloz, osteomiyelit)
    • Spinal stenoz (omurga daralması)
    • Transvers miyelit (omurilik iltihabı)
  • Doğumsal ve Genetik Faktörler:
    • Spina bifida (doğumsal omurilik anomalisi)
    • Nöromüsküler hastalıklar

Omurilik Felci (Parapleji) Belirtileri

Parapleji hastalarında görülen belirtiler, omurilik hasarının seviyesine bağlı olarak değişebilir:

  • Bacaklarda tam veya kısmi felç (hareket kaybı)
  • Alt ekstremitelerde his kaybı veya karıncalanma
  • Bağırsak ve mesane kontrolünün kaybı (dışkı ve idrar kaçırma)
  • Cinsel fonksiyon bozuklukları
  • Kas spazmları ve istemsiz kas hareketleri
  • Kronik ağrı veya nöropatik ağrı (yanma, batma hissi)
  • Dolaşım problemleri (kan dolaşımının yavaşlaması, bası yaraları riski)

Omurilik Felcinde (Parapleji) Teşhis Yöntemleri

Teşhis sürecinde hastanın şikayetleri değerlendirilir ve aşağıdaki tetkikler uygulanabilir:

  • Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Omurilik hasarının yerini ve seviyesini belirlemek için kullanılır.
  • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Omurgadaki kırık veya hasarı detaylı görmek için tercih edilir.
  • Elektromiyografi (EMG): Sinir ve kas fonksiyonlarını değerlendirmek amacıyla yapılır.
  • Kan Testleri: Enfeksiyon veya otoimmün hastalıkları tespit etmek için uygulanır.

Omurilik Felci (Parapleji) Tedavi Yöntemleri

Parapleji için kesin bir tedavi yöntemi bulunmamakla birlikte, hastaların yaşam kalitesini artırmaya yönelik çeşitli tedaviler uygulanabilir:

1. Acil Müdahale ve Hastane Tedavisi

Omurilik yaralanması olan bir hastaya hızlı müdahale edilmesi çok önemlidir. İlk aşamada:

  • Omurganın hareket ettirilmemesi sağlanır.
  • Hastanın stabilizasyonu yapılır.
  • Gerekirse cerrahi müdahale uygulanır.

2. Cerrahi Tedavi

Bazı durumlarda omurga stabilizasyonu için cerrahi işlem gerekebilir. Cerrahi yöntemler şunları içerebilir:

  • Omurga füzyonu: Omurların sabitlenmesi
  • Tümör veya kistlerin çıkarılması
  • Omurilik üzerindeki basıyı azaltmak için yapılan girişimler

3. Rehabilitasyon ve Fizik Tedavi

Parapleji hastalarının kas fonksiyonlarını korumak ve bağımsızlıklarını artırmak için fizik tedavi programları uygulanır:

  • Pasif ve aktif egzersizler
  • Hidroterapi (su terapisi)
  • Kas güçlendirme egzersizleri
  • Yürüme cihazları ve tekerlekli sandalye desteği

4. İlaç Tedavisi

Hastalara ağrıyı azaltmak ve kas spazmlarını kontrol etmek amacıyla çeşitli ilaçlar verilebilir:

  • Ağrı kesiciler ve kas gevşeticiler
  • Steroid ilaçlar (kortikosteroidler) – akut dönemde kullanılabilir
  • Sinir uyarıcı ilaçlar (nöropatik ağrı için)

5. Mesane ve Bağırsak Yönetimi

Parapleji hastalarında mesane ve bağırsak kontrolü kaybolabilir. Bu durumu yönetmek için:

  • Kateter kullanımı
  • Bağırsak programları ve diyet düzenlemeleri uygulanır.

6. Psikolojik Destek ve Yaşam Kalitesini Artırma

Parapleji hastalarında depresyon ve anksiyete sık görülür. Psikolojik destek, bireyin yeni yaşam düzenine uyum sağlamasına yardımcı olur:

  • Bireysel ve grup terapileri
  • Aile danışmanlığı
  • Sosyal destek grupları

Omurilik Felcinde Yeni Tedavi Araştırmaları

Bilim insanları, omurilik hasarını tedavi etmek için yeni yöntemler üzerinde çalışmalar yapmaktadır. Gelecekte umut vadeden tedavi yaklaşımları arasında:

  • Kök hücre tedavileri
  • Omurilik sinir yenilenme teknikleri
  • Biyonik cihazlar ve beyin-bilgisayar arayüzleri bulunmaktadır.

Parapleji, bireyin hareket kabiliyetini ve günlük yaşamını önemli ölçüde etkileyen bir durumdur. Ancak, modern tıbbın sunduğu tedavi yöntemleri ve rehabilitasyon programları sayesinde hastalar daha bağımsız bir yaşam sürebilirler. Omurilik felcinin önlenmesi için özellikle travmatik kazalardan korunmak büyük önem taşır. Tedavi süreci multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve erken müdahale, hastaların iyileşme sürecinde büyük rol oynar.

Şubat 7, 2025