Seboreik dermatit, saç derisi başta olmak üzere yüz (kaş, burun kenarları, sakal), kulak içi-dışı ve gövde gibi yağ bezlerinden zengin bölgelerde görülen, kepeklenme, kızarıklık ve kaşıntıyla seyreden kronik bir cilt rahatsızlığıdır. Toplumun önemli bir kısmını etkiler; bebeklerde “konak”, yetişkinlerde ise tekrarlayan alevlenmeler şeklinde karşımıza çıkar. İyi haber şu: Doğru tanı ve düzenli bakım/tedaviyle kontrol altına alınabilir.

Seboreik dermatit neden olur?

Kesin nedeni çok faktörlüdür. Başlıca mekanizmalar:

  • Malassezia maya mantarı: Cilt yüzeyindeki yağlarla beslenen bu maya, bazı kişilerde bağışıklık yanıtını tetikleyerek inflamasyona ve pullanmaya yol açar.
  • Sebum (yağ) üretimi ve cilt bariyeri: Yağlı cilt yapısı ve bozulmuş deri bariyeri, pullanmayı belirginleştirir.
  • Genetik eğilim ve bağışıklık: Ailesel yatkınlık, nörolojik/immün durumlar (Parkinson hastalığı, HIV gibi) risk ve şiddeti artırabilir.
  • Çevresel ve yaşam tarzı etkenleri: Stres, soğuk-kuru hava, uykusuzluk, yoğun iş temposu ve bazı kozmetikler alevlenmeleri tetikleyebilir.

Seboreik dermatit belirtileri nelerdir?

  • Beyaz-sarı renkli kepek ve yağlı görünümlü pullar
  • Kızarıklık, kaşıntı ve hassasiyet
  • Saçlı deride pullanma şeritleri, kulak içi-dışında kabuklanma
  • Kaşlarda ve burun kenarlarında ince, yağlı kepek tabakası
  • Sakal bölgesinde “kepekli sakal” görünümü
  • Alevlenmelerle artıp sonra kısmen çekilen, dalgalı seyir

Bebeklerde (konak) başlığa yapışık yağlı-kalın kabuklar görülür; çoğu bebekte birkaç ay içinde azalır.

Kimlerde daha sık görülür?

  • 20–50 yaş arası yetişkinler, erkeklerde biraz daha sık
  • Yağlı cilt yapısına sahip olanlar
  • Stresli, düzensiz uyku/yoğun iş temposu olanlar
  • Soğuk-kuru iklimlerde yaşayanlar
  • Bazı nörolojik hastalıkları veya immün yetmezliği olanlar

Seboreik dermatit nasıl teşhis edilir?

Çoğu zaman dermatolojik muayene ile kolayca tanınır. Gerek görüldüğünde mantar enfeksiyonu (tinea), sedef (psoriasis), alerjik/irritan dermatit, liken simpleks gibi durumlarla ayırıcı tanı yapılır. İnatçı, sınırları belirgin ve direngen plaklarda sedef akla gelebilir; saç çizgisi boyunca gümüşi kalın pullar, diz-dirsek tutulumu gibi ipuçları yardımcıdır.

Seboreik dermatit bulaşıcı mıdır?

Hayır. Seboreik dermatit bulaşıcı değildir. Ciltte normalde bulunan Malassezia’nın artışı ve kişisel yatkınlıkla ilişkilidir. Aynı evi paylaşmak, havlu/şapka kullanımı doğrudan bulaş oluşturmaz.

Tedavi: Kepeklenme ve kızarıklık nasıl geçer?

Seboreik dermatit, idame gerektiren bir durumdur. Tedavinin iki hedefi vardır:

  1. Alevlenmede hızlı rahatlama, 2) Tekrarları azaltmak için bakım (maintenance).

1) Medikal şampuanlar (saçlı deri için ilk basamak)

Aktif içerik ve kullanım örnekleri (hekiminizin planı önceliklidir):

  • Ketonazol %1–2 veya ciclopiroks: İlk 2–4 hafta haftada 2–3 kez, sonra haftada 1 idame.
  • Çinko pirition, selen­yum sülfit, kömür katranı içeren şampuanlar: Alevlenmede sık, idamede haftada 1–2.
  • Salisilik asit/üre içeren keratolitikler: Kalın kabukları yumuşatmak için haftada 1–2 kez yardımcı.

Uygulama püf noktası: Şampuanı saçlı deriye masajla sürün, 3–5 dakika bekletip durulayın. Köpüğü yüz-kulak-enseye temas ettirmek de faydalıdır.

2) Topikal kremler/losyonlar (yüz, kulak, sakal, gövde)

  • Antifungal krem/losyon (ketokonazol veya ciclopiroks): Alevlenmede günde 1–2, 1–2 hafta.
  • Düşük güçlü kortikosteroid (hidrokortizon vb.): Kızarıklık/kaşıntı şiddetliyse kısa süreli ve ince tabaka hâlinde. Uzun süreli/tekrarlayan steroid cilt incelmesi yapabilir.
  • Kalsinörin inhibitörleri (pimekrolimus, takrolimus): Yüz gibi hassas bölgelerde steroid tasarruf amaçlı; idamede etkili olabilir.
  • Keratolitik losyonlar (salisilik asit/üre): Kalın kabukları çözmek için kısa kürler.

3) Sakal ve kaş için pratik yaklaşım

  • Sakal bölgesinde antifungal şampuanı köpürtüp 2–3 dk bekletmek, ardından durulamak etkilidir.
  • İnce sakal yağı yerine komedojenik olmayan nemlendiriciler tercih edin; bitkisel yağlar bazı kişilerde alevlenme yapabilir.
  • Kaş ve burun kenarlarına antifungal krem ve gerektiğinde kısa süreli düşük güçlü steroid uygulanabilir.

4) Bebeklerde (“konak”) güvenli bakım

  • Ilık banyo sonrası bebek yağı/ince zeytinyağını kabuklara kısa süre uygulayıp yumuşatın, yumuşak fırçayla nazikçe kaldırın.
  • Gerekirse bebeklere uygun antifungal şampuan/losyon kısa süreli kullanılabilir; doktor önerisi alın.
  • Kortikosteroidler yalnızca doktor kontrolünde, çok kısa sürelerle tercih edilir.

5) Şiddetli/inatçı olgular

  • Yaygın gövde tutulumu veya sık ataklarda sistemik antifungal (terbinafin/itrakonazol gibi) kısa kürler gerekebilir; mutlaka dermatolog kontrolünde.
  • Sık nükslerde, haftada 1–2 bakım şampuanı ve gerektiğinde bakım kremi kullanmak alevlenmeyi azaltır.

Günlük bakım ve tetikleyici kontrolü

  • Nazik temizleyiciler kullanın; alkol/asit oranı yüksek, yoğun parfümlü ürünleri alevlenmede azaltın.
  • Hafif, non-komedojenik nemlendirici ile bariyeri güçlendirin.
  • Stres ve uykusuzluğu yönetin; düzenli uyku ve kısa nefes egzersizleri dahi alevlenmeleri azaltabilir.
  • Soğuk-kuru havada iç mekân nemini artırın.
  • Sıcak su ve sert fırçalamadan kaçının; saçlı deriye masaj nazik olmalı.
  • Beslenme: Kesin kanıt sınırlı olsa da bazı kişilerde yüksek şeker ve rafine karbonhidratlar alevlenmeyi kötüleştirebilir; Akdeniz tipi düzen tercih edin.
  • Saç boyası ve şekillendiriciler: Alevlenmede kimyasal işlemleri ertelemek, düzeldikten sonra hipoalerjenik ürünlerle denemek daha güvenlidir.

Tamamen geçer mi?

Seboreik dermatit kronik eğilimli bir durumdur; dönem dönem alevlenir, doğru bakım ve idameyle kontrol altında tutulur. Amaç “hiç tekrarlamaması” değil, atakları seyrek ve hafif hâle getirmektir.

Ne zaman doktora başvurmalı?

  • Ev tedavilerine rağmen 2–4 haftada düzelmeyen kızarıklık/kaşıntı
  • Sarı-yeşil kabuk, akıntı, ağrı gibi ikincil enfeksiyon bulguları
  • Göz kapağı kenarında (blefarit) kızarıklık ve kirpik dökülmesi
  • Sedef/mantar şüphesi uyandıran kalın, iyi sınırlı plaklar
  • Bebeklerde yaygın veya inatçı konak

Adım adım saçlı deri bakım planı (örnek)

  1. Hafta 1–4 (atak kontrolü)
    • Şampuan: Ketokonazol/ciclopiroks haftada 2–3 (3–5 dk bekletin).
    • Alternatif günler: Çinko pirition/selen­yum sülfit.
    • Kalın kabuk varsa: Salisilik asit/üre içeren losyon haftada 1–2.
  2. Hafta 5 ve sonrası (idame)
    • Şampuan: Haftada 1 ketokonazol veya çinko pirition.
    • Alevlenme hissedildiğinde geçici olarak atak protokolüne dönüş.
  3. Yüz/sakal
    • Alevlenmede: Antifungal krem günde 1–2, 7–14 gün.
    • Kızarıklık belirginsa: Düşük güçlü steroid kısa eklenebilir.
    • İdame: Haftada 1–2 akşam antifungal krem.

Tedavi ve bakım kişiye özeldir; doktorunuz cilt tipinize ve tabloya göre planı değiştirebilir.

Sık sorulan sorular

Seboreik dermatit saç dökülmesi yapar mı?
Alevlenmede dökülme artışı görülebilir; inflamasyon kontrol altına alındığında genellikle geri dönüşlüdür. Eşlik eden androgenetik alopesi varsa dermatologla birlikte ikili plan yapılır.

Elma sirkesi, çay ağacı yağı gibi doğal yöntemler işe yarar mı?
Bazı kişilerde geçici rahatlama bildirilse de tahriş ve alerji riski vardır. Özellikle yüz ve bebek cildinde önerilmez; medikal bakım önceliklidir.

Gün aşırı saç yıkamak kötü mü?
Aksine, uygun şampuanla düzenli yıkama faydalıdır. Şampuanı deride bekletmek (3–5 dk) etkiyi artırır.

Tamamen bitkisel ürünler kullansam yeterli olur mu?
Alevlenmelerde antifungal içeriğe ihtiyaç vardır. Bitkisel ürünler destek olabilir ama tek başına yeterli olmayabilir.

Güneş iyi gelir mi?
Ilımlı güneş bazı kişilerde rahatlatır; fakat UV hasarı ve lekelenme riskini unutmayın. Yüz için hafif, komedojenik olmayan SPF tercih edin.

Bulaşıcı mı, aileme geçer mi?
Hayır, bulaşıcı değil. Aynı banyoyu kullanmakla geçmez.

Seboreik dermatit; yaygın, bulaşıcı olmayan ve yönetilebilir bir cilt sorunudur. Alevlenmede antifungal şampuan/krem, kısa süreli düşük güçlü steroid veya kalsinörin inhibitörü ile hızlı kontrol sağlanır; ardından haftalık idame saldırıları seyrekleştirir. Nazik temizlik, düzenli nemlendirme, stres-uyku yönetimi ve iklim koşullarına uyum; uzun vadeli başarının anahtarıdır. Belirti kontrolü yetersiz kaldığında veya tanıdan emin olunmadığında dermatoloji desteği almak en doğru adımdır.

Aralık 6, 2025