Anemi

Tıp dilinde anemi denilen kansızlık, kandaki kırmızı hücrelerin veya hemoglobin denilen kırmızı maddelerin ya da her ikisinin de azalmasıdır.

En sık rastlanılan anemi türleri

Anemi diğer bir deyişle kansızlık birçok sebepten oluşabilir ve çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. Anemi türleri aşağıdaki gibidir:

• Demir eksikliğine bağlı anemi
• Aplastik anemi
• Folik asit eksikliğine bağlı
• Hemolitik anemi
• Kötücül anemi
• Orak hücre anemisi

Demir eksikliğine bağlı anemi

Vücudun yeni hemoglobin oksijen taşıyan kırmızı hücrelerdeki proteini yaratabilmesi için demire ihtiyacı vardır. Bununla birlikte eksik demir alımı demir eksikliğine bağlı anemiye neden olur. Demir eksikliğine bağlı anemilerin neredeyse çok önemli kısmı bazı kronik kanamaların sonucunda meydana gelir. Örneğin; burun kanamaları, basur, mide ya da bağırsak ülseri, polip, gastroenterital kanser ve aşırı adet kanamaları gibi… Vücut bu aşırı kanamalarla birlikte yüklü miktarda demir kaybeder. Daha az görülebilen demir eksikliğine bağlı anemi demiri emme yeterli mide asiti olmayan daha yaşlı insanlarda da gelişebilir.

Demire bağlı aneminin kendine özel bulguları:

• Yiyecek dışındaki şeylere istek. Örneğin; toprak, buz, kireç taşı, nişasta gibi..
• Ağız kenarında ve tırnaklarda çatlaklar.
• Tırnaklarda biçimsizlik; örneğin kaşık biçimini almaları gibi.
• Tahriş olmuş dil

Aplastik anemi

Bu aneminin en ciddi olanlarındandır. Bu ciddi hastalıkta, vücudun kemik ilikleri kırmızı, beyaz gibi kan hücrelerinden yeterli miktarda üretemez. Bununla birlikte aplastik aneminin yarıya yakınının nedeni bilinemez. Bilinen nedenler kalıtsal kusurlardan radyosyana ve zehirli kimyasal maddelere ya da bazı belirli ilaçların etkisine kadar bir alanda yer almaktadırlar. Bazı virüsler ve kanserler de bu tür aneminin altında yatan nedenlerden sayılabilir.

Aplastik aneminin kendine özel bulguları

• Sıkça oluşan enfeksiyonlar
• Deri altında görülen kan lekeleri
• Travma olmaksızın oluşan bere ya da çürükler
• Kendiliğinden oluşan burun, ağız, rektum, vajina ve dişeti kanamaları
• Ağız, gırtlak, rektumla ilgili ülserler

Folik asit eksikliğine bağlı anemi

Vücudun yeterli kırmızı hücreleri yaratmak için folik aside ihtiyacı vardır. Folik asit olmaksızın kırmızı kan hücre üretimi düşer ve anemi ile sonuçlanır. Bu tür anemiler özellikle alkoliklerde çok sık görülür. Çünkü alkol folik asitin emilimini ve metabolizmasını engeller. Diğer nedenler bağırsak hastalıkları, kötü emilim hastalıkları, ağızdan alınan gebelikten korunma hapları, kanser için alınan çeşitli ilaçlar ve epilepsi.

Folik Asit eksikliğine bağlı aneminin kendine özgü bulguları

Bu tür anemiler genişleyen kırmızı kan hücreleri ile karakterize edilirler ve aşağıdaki unsurlarla sonuçlanırlar:

• İshal
• Depresyon
• Şişmiş ve kırmızı bir dil

Hemolitik anemi

Çok sık rastlanmayan türden olan bu anemi vücudun doğal artık toplama metabolizması vakitsizce kırmızı kan hücrelerini yok ettiğinde sonuçlanır. Sonuç olarak, kemik iliği yeni kırmızı kan hücrelerini normalden 10 kat daha fazla üreterek bunu telafi etmeye çalışır. Bu yeni hücreler küçük ya da şekilsiz, vücut dokularına oksijeni taşımakta yetersiz olan hücrelerdir. Hemolitic aneminin nedenleri, dalağın genişlemesinden bağışıklık hastalıklarına, hemoglobin molekülleri ya da zar yapısının bozukluklarından kalan sorunlara kadar pek çok nedenle açıklanabilir.(Orak hücre anemisi anormal hemoglobin molekülleri nedeniyle hemolitik aneminin bir türü olarak kabul edilir.) Hemolitik anemi; zamanından önce gelişen hücrelerin ömrü kısa oluyor. Hücrelerin normal büyüklüğe erişmesini engelliyor ve üretimini azaltıyor.

Hemolitik Aneminin kendine özgü bulguları

Hemolitik anemi çok sayıdaki kırmızı kan hücrelerinin kısa bir sürede yok olmasıyla oluşan hemolitik krizlerin bir işareti olarak kabul edilebilir. Bu tür krizler aşağıdaki şekildedir:

• Ateş
• Sırt ve mide ağrısı
• Titremeler
• Baş dönmesi
• Kan basıncındaki önemli bir düşüş
• Sarılık ve idrarda koyulaşma
• Dalağın genişlemesinden kaynaklanan anormal ağrı

Kötücül anemi (Pernicious anemia)

Vitamin B-12 eksikliği anemisi: B12 vitaminin emilimi için mide B-12 asıl faktörü denilen bir maddeyi salgılaması gerekir. Bu temel faktörün eksikliği bu nedenle vitamin B12 eksikliğine neden olur. Kemik iliğinin kırmızı kan hücrelerini üretebilmesi için B-12 vitaminine ihtiyacı vardır. Yetersiz miktar bu nedenle anemiye neden olur. Bu tarz anemiler genelikle hayvan ürünlerini yemeyen vejetaryanlarda görülür.

Kötücül aneminin kendine özgü bulguları

Bu tarz bir anemi genişleyen kırmızı kan hücreleriyle (macrocytic anemia) karakterize edilir. Bu tür anemide bulgular aşağıdaki gibidir:

• Eller ve ayaklarda ürperme
• Bacaklarda, ayaklarda ve ellerde ve spastik hareketlerde duyum kaybı
• Sarı ve mavi renklerle ilgili olarak renk körlüğü türü
• Şişmiş, ağrıyan ve yanan bir dil
• Kilo kaybı
• Kararmış cilt
• İshal
• Düzensizlik
• Depresyon
• Entellektüel fonksiyonların azalması

Orak-Hücre anemisi (sickle-cell anemia)

Afrikalı Amerikalılarda ayrıcalıklı olarak görülen bir tür ırsi hemolitik anemidir. Bu hastalıkta, kırmızı kan hücreleri hücrelerdeki oksijeni azaltan anormal hemoglobin formunu içerir. Sonuç olarak, hilal ya da orak şeklini alırlar ve dalak, böbrek, beyin, kemikler ve diğer organların kan damarlarından rahatça akamazlar. Bu, organlara zarar veren engeller yaratmakla kalmazlar ayrıca hilal şekilleri ile kırıcı ve dokulara oksijeni taşıyamama durumları söz konusu olur.

Orak hücre anemisinin kendine özgü bulguları

Hemolitik anemi türü olan bu anemi kandaki oksijen miktarını azaltan aşağıda belirtilen aktiviteleri takip eden krizlerle göze çarpar.

• Enerjik egzersizler
• Yüksek rakımlı yerler
• Hastalık

Aneminin aniden kötüleşmesi ağrı, ateş ve nefessizlik bu krizleri işaret eder. Bununla birlikte anormal ağrı çok şiddetlidir. Bu krizleri geçiren çocuklar çok şiddetli göğüs ağrısı çekerler.