Yaygın kas ağrısı ve yorgunluk dediğimizde aklımıza gelen ilk hastalıklardan biri fibromiyaljidir. Günümüzde bilgiye kolay ulaşabiliyor olmamız sayesinde google arama motoruna “kas ağrısı ve yorgunluk” yazdığınızda da size verdiği yanıtlardan biri “Fibromiyalji” olmakta.
Son zamanlarda;
- Hareketsiz kalmak ve bununla birlikte kas zayıflığı gelişmesi,
- Beslenme alışkanlıklarının değişmesi (özellikle karbonhidrattan zengin beslenme ve kilo almak),
- Enfeksiyona yakalanma, ağır geçirme ve başkalarına bulaştırma korkusu,
- Geçirilen enfeksiyonun vücutta bıraktığı etkiler,
- Gece-gündüz uyku düzeninin karışması ya da gece uyuyamamak
gibi pek çok nedenden ötürü fibromiyalji hastalığı ile daha fazla karşılaşır olduk.
Fibromiyalji hastalığı “görülemeyen hastalık” olarak isimlendirmek doğru olacaktır. Çünkü hastalar dışarıdan bakıldığında gayet sağlıklı görünürler. Sık görülen bir romatizmal hastalık olan fibromiyaljide vücudun hemen her yerinde ağrı olabilmektedir. Ancak eklemleri tutan ve eklemlerde hasar bırakan bir hastalık değildir. Ayrıca vücutta şekil bozukluğu da yapmaz. Nedeni tam olarak bilinmeyen bir kas-iskelet sorunudur. Toplumun önemli bir bölümünü etkiler. Hemen hemen her yüz kişinin 2-4’ü Fibromiyalji hastasıdır. Her yaş ve cinsiyette görülebilmektedir. Ancak yaş ile görülme sıklığı artar. En sık 30 – 50 yaşları arasında görülmektedir. Erişkin kadınlarda daha sıktır. Ancak erkekler ve çocuklar da etkilenebilmektedir.
Fibromiyalji Belirtileri
Fibromiyalji hastalığı kendini gezici yaygın ağrı ile gösteren bir hastalıktır. Uzun süredir dönem dönem farklı bölgelerde ağrı şikâyeti ile birlikte
- Yorgunluk,
- Uykuya dalmada zorlanma
- Uyuduğu halde yorgun uyanma
- Çabuk yorulma
- Konsantrasyon ve dikkat bozuklukları
- Gergin veya mutsuz hissetme
bu hastalıkta sıklıkla karşılaştığımız şikayetlerdendir.
Teşhis aşamasında hastalarımız pek çok doktora gittiklerinden, ancak net bir teşhis konulamadığından yakınmaktalar. Bazı hastalarımızda artık yakınlarının bu durumdan bıktığından, ağrıları olmadığı halde ağrısı varmışçasına davranış sergilemekle suçlandıklarından yakınmaktalar.
Yukarıda belirtilen şikayetlerin yanı sıra;
- Kabızlık,
- İshal,
- Karın ağrısı,
- Sık idrara gitme,
- Gece tuvalet için kalkma,
- Baş ağrısı,
- Kol ve bacaklarda uyuşma, yanma hissi,
- el ve ayaklarda şişme hissi
gibi şikayetler de görülebilmektedir.
Birçok hasta ağrıyı eklem çevresi kaslarda sızlama, tutukluk ve yorgunluk olarak tarif etmektedir. Sabah ilk kalktığında, günün ilerleyen saatlerinde veya herhangi bir çalışma ile beraber ağrıda kötüleşme olabilmektedir. Genel bir yorgunluk, enerjisizlik ve direnç hali olmaktadır. Merdiven çıkmak, günlük ev işlerini yapmak, işe gitmek birçok hastaya zor gelmektedir. Ayrıca hastaların yarısı el ve ayaklarda şişlik ve uyuşukluk tarif ederler. Belden bacağa yayılan ağrı, uyuşukluk da şikayetlere eşlik edebilmektedir.
Uykuya dalmakta zorlanma, gece sık sık uyanma, deliksiz uyku uyuyamama, sonuçta dinlendirmeyen uyku ve sabahları dinlenmemiş olarak uyanma sıklıkla karşılaştığımız problemlerdendir.
Hangi Bölgelerde Ağrı Hissedilir?
En çok ağrı yakınması olan bölgeler
- Bel
- Boyun
- Omuz çevresi
- Kollar
- Eller
- Dizler
- Kalça çevresi
- Bacaklar
Fibromiyaljili hastalarda uzun süreli yanlış pozisyon nedeniyle ya da tekrarlayan yaralanmalar sonucunda kaslarda ya da bağ dokuda ağrılı bantlar oluşabilir. Fibromiyalji tüm vücudu etkiler. Bantlar ise tipik olarak boyun omuz veya üst sırt gibi özel alanları tutan lokalize bir durumdur.
Fibromiyalji Psikiyatrik Bir Hastalık mı?
Psikolojik faktörler her türlü ağrının önemli bir bileşenidir. Ancak Fibromiyalji Sendromu psikiyatrik bir hastalık değildir. Bununla birlikte Fibromiyalji Sendromlu Hastaların %30-40’ında psikolojik bozukluklar eşlik eder. Gerginlik, mutsuzluk, zihinsel stres, konsantrasyon güçlüğü, basit zihinsel aktivitelerde yavaşlama ve kendini kötü hissetme gibi duygu durum bozuklukları gözlenmektedir. Psikolojik stres ve ağrı kısır döngü içinde birbirini besleyen bir etkileşim oluşturur. Hastaların çoğunda psikolojik faktörlerin tedavisi Fibromiyalji Sendromu tedavisini olumlu yönde etkiler. Ancak şikayetleri ortadan kaldırmaz. Daha az sıklıkla görülen şikayetler içinde de el ve ayaklarda karıncalanma, uyuşma, şişme, baş ağrısı, sinirlilik, moral bozukluğu veya ağlama hissi, unutkanlık veya konsantrasyon eksikliği, ishal ya da karın ağrısı, soğuk intoleransı, göğüs ağrısı, göz kuruluğu, ağız kuruluğu vardır.
Ağrı Düzeyini Arttıran Faktörler
Duygusal dalgalanmalar ve nemli hava ağrıyı şiddetlendirir. Ayrıca ağrılar fiziksel aktivite ile artar ve günlük yaşam aktivitelerinde önemli işlev kaybına neden olur.
Genel olarak sıralayacak olursak fibromiyaljide ağrı düzeyini arttıran faktörler aşağıdaki gibidir:
- Soğuk ve nemli hava,
- Endişe ve stres,
- Hareket azlığı,
- Aşırı fiziksel aktivite
- Uyku bozukluğu
- Gürültü
Hafif fiziksel aktivite, bölgesel sıcak uygulama, masaj, istirahat, gevşeme ve germe egzersizleri, aerobik egzersiz (yürüme, yüzme, bisiklete binme) ağrıyı azaltmaktadır.
Fibromiyalji Nedenleri
“Bende bu hastalığa ne neden oldu?” sorusunun cevabı günümüzde hala net değil. Çünkü hastalığı başlatan pek çok neden olabilmektedir.
- Kas bozuklukları ve mekanik faktörler,
- Nöroendokrin bozukluklar,
- Santral sinir sistemi ile ilgili problemler,
- Psikiyatrik problemler,
- Uyku bozukluğu,
- Nörohormonal faktörler
- Genetik faktörler
hastalığın oluşumunda etkili olabildiği düşünülen nedenlerdendir.
Fibromiyaljide Tanı ve Tedavi
Peki “Fibromiyalji” tanısı nasıl konulur?
Kesin tanı koyduran bir kan veya idrar testi veya röntgen, MRG, veya BT incelemesi yoktur. Hastalarda pek çok şikâyet vardır ve bu hastalık başka hastalıklarla beraber olabilir. Bununla birlikte genellikle başka hastalıklarla karışmaktadır.
Fibromiyalji tanısı uzun süredir devam eden yaygın ağrı ve belirli hassas noktaların varlığı ile konulur. Eşlik eden bulgular açısından hastadan hastaya önemli farklılıklar bulunması nedeniyle çok çeşitli hastalıkları taklit edebilmektedir. Diğer romatizmal hastalıklar ile birlikte bulunabilir. Hastalığın tanısını koyarken eşlik edebilecek diğer hastalıkları dışlamak amacıyla detaylı bir muayene ve laboratuvar incelemesi yapılır. Yapılan tüm testlerin sonuçları genellikle normaldir. Ancak bazı hastalarda diğer hastalıklarla birlikte bulunabilir. Bu hastalıklardan bazıları tiroid problemleri, diğer romatizmal hastalıklar, depresyon, şeker hastalığı, vitamin eksiklikleri, kansızlıktır.
Fibromiyalji Tedavisi
Bu hastalık dokularda kalıcı hasara neden olmaz, ama semptomlar aylar ya da yıllar boyunca sürebilir. Hastalığın tipik özelliği olan vücutta yaygın ağrı nedeniyle eklemlerde hassasiyet bulunabilir. Fibromiyalji sendromlu hastalar her ne kadar bazen kaygılı ve depresif görünseler de sağlıklı görünümdedirler. Fibromiyalji hastalığında önemli olan, şikayetlerin fark edilmesi ve ciddiye alınmasıdır. Çünkü bu hastalıkta en büyük problem çok iyi görünürken çok hasta hissediyor olmaktır.
Tedavide amaç şikayetlerin azaltılması veya giderilmesidir. Ağrının azaltılması, günlük hayatta işlevselliğin artırılması, yorgunluğun azaltılması hedeflenir. Ayrıca en etkili tedavi kişisel tedavi programının oluşturulmasıyla düzenlenir.
Fibromiyalji tedavisini ilaç tedavisi ve ilaç dışı tedaviler olarak iki kısımda ele almaktayız. Etkin tedavi için kesinlikle takım çalışması gereklidir. Bu nedenle multidisipliner bir yaklaşım geliştirilmelidir. Hastayla konuşarak ağrı, fonksiyonellik, depresyon, yorgunluk ve uyku problemleri gibi eşlik eden faktörler düşünülerek ilaç dışı tedavilerle ilaç tedavisi birlikte verilmelidir.
Tedavi Yöntemleri
Egzersiz ve beslenme
Bireysel egzersiz programı düzenlenmeli, aerobik ve kuvvetlendirme egzersizleri tedaviye eklenmelidir. Fibromiyalji hastaları çoğu kez ağrılarda artış ve motivasyon eksikliği gibi nedenlerle egzersiz programına devam etmemektedir. Egzersize devam önemlidir. Kişinin kendisine olan güvenini arttırır. Kısa süreli yoğun egzersiz yerine yaşam boyu devam eden hafif egzersizler yapılmalıdır. Bununla birlikte kilo kontrolüne özen gösterilmeli, dengeli ve sağlıklı bir beslenme planına uyulmalıdır.
Psikolojik destek ve terapiler
Kognitif davranışsal terapi, gevşeme, rehabilitasyon, fizyoterapi, psikolojik destek fibromiyalji tedavisinde önemli bir yer tutar.
- Hastanın hastalık hakkında eğitilmesi,
- Endişelerinin giderilmesi,
- Şikayetleri artıran faktörlerin tespiti,
- Eşlik eden hastalıkların tedavisi,
- Uykunun düzenlenmesi ve kalitesinin artırılması,
- Ağrı ile baş etme mekanizmaları geliştirme,
- Çaresizlik, engellenme ve öfke algılamasının, etkinlik ve umut gibi duygulara dönüştürülmesi önemlidir.
Tamamlayıcı tıp uygulamaları
Tamamlayıcı tıp uygulamaları da tedavide yardımcı olabilmektedir. Bunlar;
- Akupunktur,
- Nöral terapi,
- Hipnoterapi,
- Ozon tedavisi,
- Kupa tedavisi (hacamat),
- Gıda takviyeleri
Fibromiyalji tedavisinde şikayetlerin tamamen ortadan kaldırılması değil fonksiyondaki düzelmeye odaklanmak gerekmektedir. Fibromiyalji uzun zaman devam edebilmektedir. Ancak tüm ağrılara rağmen kalıcı bir sakatlık olmayacaktır.