Kanın damarlarda birikmesi sonucu damarlar şişer ve varisler oluşur.  Çoğunlukla bacaklarda görülmektedir. İlk zamanlarda varis sadece görüntü olarak rahatsız edici olabilmekte, ancak ilerledikçe ağrıya ve çeşitli komplikasyonlara da sebep olabilmektedir. Hastalığın şiddetine göre ve kişiye özel olarak planlan varis tedavisi ile ilgili bilgi vermeden önce varis nedir, neden olur ve belirtileri nelerdir gibi soruları cevaplandırmak gerekir.

Varis toplar damarların değişik faktörlerin etkisiyle esnekliğini kaybederek genişlemesi ile seyreden bir hastalıktır. Toplardamarlar genişler, uzar, büklümlü hale gelir. Bu bacaklarda kırmızı, mor renkte kılcal damarlar şeklinde olabildiği gibi deriden kabarık, kıvrıklı damarlar şeklinde de olabilir. İleri evrede ayak bileği çevresinde yaralar oluşabilir.

Varis nedir?

Varis, deri altında toplardamarların genellikle mavi renkte, genişlemiş ya da kıvrımlar yapmış olarak görünmesi durumudur. Kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülmektedir. Ayrıca yaşla birlikte görülme sıklığı da artmaktadır.

Varisli damarlarda pıhtı oluşması durumu tromboflebit olarak adlandırılır. Bu durum bacaklarda ağrı, şişlik ve kızarıklıklara sebep olur. Toplardamar yetmezliği ise venöz olarak adlandırılır ve bacaklarda şişmeye sebep olur.

Varis nedenleri

Varis damarlarda artan kan basıncı nedeniyle oluşabilmektedir. Kan basıncının artmasında da birçok faktör rol oynayabilmektedir. Bu risk faktörlerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

  • Ailesel yatkınlık: %60-90 suçlanmaktadır.
  • Gebelik
  • Obezite
  • Meslek: Uzun süre ayakta, hareketsiz kalan iş gruplarında fazla görülür. Öğretmen, kuaför, hostes gibi
  • Doğum kontrol hapları kullanmak ve hormon tedavileri görmek
  • Dar kıyafetler giymek
  • Kabızlık
  • Yaşlılık
  • Kadın olmak: Kadınlarda gebelik ve hormonlar nedeniyle 4 kat fazla görülür.
  • Hareketsizlik

Ailesel yatkınlığı olanlarda diğer faktörler riski artırır.

Varis Belirtileri

Cilt yüzeyine yakın olması nedeniyle varis damarları gözle kolaylıkla görülebilmektedir. Varis aşağıdaki şikayetlere sebep olabilmektedir:

  • Bacakta renk değişikliği gibi kozmetik yakınmalar
  • Varisli bölgede ağrı, kaşıntı
  • Gün içinde artan ağrı, ağırlık hissi, şişlik, kramp
  • İleri evrede cilt renginde koyulaşma ve yaralar
  • Damarlarda şişme ve çatlamalar
  • Bacaklarda uyuşukluk veya ağırlık hissi

Varis ilerlediğinde ve şiddetli olduğunda aşağıdaki semptomlar da görülebilmektedir:

  • Egzersiz sonrası bacaklarda şiddetli ağrı
  • Varisli bölgede oluşan küçük yaraların uzun süre iyileşmemesi ve uzun süren kanamaların oluşması
  • Varis dermatiti gelişimine bağlı olarak cilt kızarıklığı, ciltte kuruma ve kaşıntı
  • Ani şekilde ayağa kalkıldığında uyuşma veya karıncalanma hissi

Varis çeşitleri nelerdir?

Varisler üç gruba ayrılmaktadır. Bunlar:

  • Kılcal damar varisleri: Kılcal damarların çatlamasıyla oluşan varis türüdür. Örümcek ağına benzer bir görüntüye sahiptir. Genellikle kırmızı renktedir. Elle hissedilmemektedir. Gebelerde ve hormon tedavisi gören kadınlarda sıklıkla görülmektedir.
  • Orta boy varisler: Retiküler varis olarak da adlandırılan orta boy varislerin genellikle çapı 2-4 mm olmaktadır. Ciltte hafif çıkıntı yapabilmektedir. Ancak çoğunlukla bu varisler elle hissedilmemektedir. Genellikle mavi renktedir.
  • Büyük toplardamar varisleri: Hem elle hem de gözle kolayca fark edilebilen, yeşil renkte ve çapı 3 mm’den büyük olan varislerdir. Deriden kabarıktır ve ayağa kalkıldığında daha çok belirginleşmektedir. Bacakta safen ven adı verilen büyük toplardamarın yetmezliği nedeniyle oluşmaktadır.

Varisler tehlikeli midir?

Kılcal damar varisleri ve orta boy varisler genellikle bir tehlike işaret etmemektedir. Çoğunlukla kozmetik bir problem olarak görülmektedir. Varis çorabı, varis ilacı ve benzeri gibi basit yöntemler ve uygulamalar ile bu tür varisleri tedavi etmek mümkündür. Ancak büyük toplardamar varisleri için bu tür tedaviler yeterli olmamaktadır. Tedavi edilmediğinde ise çeşitli komplikasyonlara yol açabilmektedir. Toplardamarlarda iltihaplanma, pıhtı atma, varisli damarın yırtılması gibi tehlikeli durumlara sebep olabilmektedir. Bu nedenle tedavisi aksatılmamalıdır.

Varis tedavisi nasıl yapılır?

Varis tedavisi çeşitli yöntemlerle uygulanabilmektedir. Tedavi yöntemine varisin türüne, şiddetine ve hastanın özelliklerine bağlı olarak karar verilmektedir. Aşağıda varis tedavisi yöntemleri sıralanmıştır:

Varisli damarın çıkarılması (Stripping)

Klasik cerrahi tedavi yöntemidir. İyileşme süresi diğer tedavi yöntemlerine göre uzundur ve daha zahmetlidir.

Skleroterapi

Damar içine ince iğneler kullanılarak sklerozan maddenin enjekte edilmesi işlemidir. Bu madde damar duvarlarının yapışmasını sağlayarak, içinden kan geçmesini engelliyor. Bu damarlar zamanla vücut tarafından emiliyor ve yok oluyor.

Çoğunlukla kılcal damar varislerinde ve orta boy varislerine kullanılan güvenli bir yöntemdir.

Damar içi köpük skleroterapisi de kılcal damarlara uygulanan skleroterapi ile benzerlik göstermektedir. Ancak yüzeyel toplardamar içine enjeksiyon yapılacağından daha konsantre ilaç kullanılıyor.

Lazer tedavileri

Lazerle uygulanan varis tedavisi yöntemleri de kendi içinde ayrılmaktadır. Transkutanöz Lazer iyileşme süresi hızlı ve yan etkileri az olan bir yöntemdir. Damar içine kateter yardımıyla girilmekte ve damarlar yakılarak yok edilmektedir. Endovenöz Lazer yönteminde radyo dalgaları kullanılarak damarların yakılması sağlanır. Bununla birlikte genellikle kılcal damar varislerinin tedavisinde kullanılan transdermal lazer de uygulanan yöntemler arasındadır. 

Varis çorabı

Bacaklarda baskı uygular. Kanın kalbe doğru hareket etmesi için kas ve damarlara yardımcı olmaktadır. Eczane ve medikal malzeme satışı yapan yerlerde kolaylıkla bulunabilmektedir. Ancak büyük varislerin varis çorabı ile iyileşmeyeceği unutulmamalıdır.

Varisten korunmak için neler yapılabilir?

  • Düzenli egzersiz yapın.
  • Ailesel yatkınlık olsun ya da olmasın uzun süreli ayakta kalınan ya da masa başında oturulan bir mesleğiniz varsa dikkatli olmalısınız. Uzun süre ayakta kalmamaya özen gösterin.
  • Uzun süre ayakta kaldığınız zamanlarda bacaklarınızı havaya kaldırarak dinlendirin.
  • Oturarak çalışıyorsanız ayak altına yükselti koymak yararlı olabilir.
  • Uzun süren yolculuklarda ayaklarınızı gaz pedalına basar gibi aşağı yukarı hareket ettirin.
  • Yarım saatte bir kalkıp yürümeye özen gösterin.
  • Sıcak suyla banyo, hamam, sauna, güneş banyosu gibi aktivitelerden uzak durun.
  • Mesleğiniz uzun süre ayakta durmayı gerektiriyorsa varis çorabı kullanın.
  • Hamileyseniz varisten korunmak adına varis çorabı kullanın.
  • Uzun süre bacak bacak üstüne atarak oturmaktan kaçının.
  • Kilonuza dikkat edin. Fazla kiloluysanız diyetisyen desteği de alarak kilo vermeye çaba gösterin.
  • Çok dar giysiler giymekten kaçının.
  • Kabızlık problemi yaşıyorsanız lifli gıdalar tüketin. Kronikleşen kabızlık durumlarında mutlaka tedavi için sağlık kuruluşuna başvurun.
  • Topuklu ayakkabı kullanımını kısıtlayın.

Op. Dr. Vehibe IŞIK

Aralık 27, 2021