Omurga, vücudumuzun temel taşıyıcı sistemidir. Doğumla birlikte şekillenen bu yapının sağlıklı gelişimi, hem hareket kabiliyeti hem de iç organların korunması açısından büyük önem taşır. Ancak bazı bireylerde omurga, anne karnında gelişim süreci sırasında çeşitli yapısal bozukluklarla birlikte doğar. Bu tür durumlar doğumsal omurga hastalıkları olarak adlandırılır. Genellikle çocukluk çağında fark edilen bu hastalıklar, erken tanı ve uygun tedavi ile kontrol altına alınabilir.

Doğumsal Omurga Hastalıkları Nelerdir?

Doğumsal omurga hastalıkları, omurganın şekillenme sürecinde meydana gelen anomaliler sonucu ortaya çıkar. En sık görülen doğumsal omurga bozuklukları şunlardır:

1. Konjenital Skolyoz

Omurganın yana doğru eğrilmesiyle karakterize olan skolyozun doğumsal formu, omurların eksik ya da hatalı gelişimi nedeniyle oluşur. Omurların bir kısmı tam oluşmamış ya da birbirine yapışık olabilir.

2. Hemivertebra (Yarım Omur)

Bir omurun gelişiminin sadece bir tarafının tamamlanması durumudur. Omurganın dengesini bozar ve zamanla ciddi eğriliklere neden olabilir.

3. Blok Vertebra (Yapışık Omur)

İki veya daha fazla omurun doğuştan birbirine kaynaşmış olmasıdır. Omurganın esnekliğini azaltabilir ve hareket kısıtlılığına neden olabilir.

4. Spina Bifida

Omurilik kanalının tam olarak kapanmaması sonucu oluşur. En hafif formu spina bifida occulta, en ağır formu ise myelomeningosel olarak bilinir. Bu hastalık, sinir hasarına, yürüme zorluklarına ve idrar/kaka kontrolü problemlerine yol açabilir.

5. Klippel-Feil Sendromu

Boyun omurlarının birbiriyle kaynaşmasıyla ortaya çıkar. Genellikle boynun kısa ve hareketsiz görünmesine neden olur. Diğer organ sistemlerinde de doğumsal anomaliler görülebilir.

6. Segmantasyon Defekti

Omurların zamanında ve düzgün ayrılmaması sonucu gelişen bozukluklardır. Eğriliklere ve postür bozukluklarına yol açabilir.

Nedenleri Nelerdir?

Doğumsal omurga hastalıklarının nedeni genellikle omurga gelişiminin 3. ile 6. gebelik haftası arasında etkilenmesidir. Bazı olası nedenler şunlardır:

  • Genetik yatkınlık
  • Annenin gebelikte geçirdiği enfeksiyonlar
  • Folik asit eksikliği
  • Diyabet gibi kronik hastalıklar
  • Gebelikte kullanılan bazı ilaçlar veya toksik maddeler
  • Radyasyona maruz kalma

Tüm vakalarda net bir neden belirlemek her zaman mümkün olmasa da, gebelik öncesi ve gebelik sırasında sağlık takibi bu riskleri azaltabilir.

Belirtiler Nelerdir?

Doğumsal omurga hastalıklarının belirtileri hastalığın türüne, şiddetine ve eşlik eden sorunlara göre değişebilir. En sık görülen belirtiler şunlardır:

  • Omurga eğriliği (skolyoz veya kifoz)
  • Sırt veya belde asimetri
  • Bel ve boyun hareketlerinde kısıtlılık
  • Bacak uzunluk farkı
  • Denge ve yürüyüş bozukluğu
  • İdrar veya dışkı kaçırma (spina bifida gibi vakalarda)
  • Ayak deformiteleri veya kas güçsüzlüğü

Bazı hafif doğumsal omurga bozuklukları belirti vermeyebilir ve ancak radyolojik incelemeler sırasında fark edilebilir.

Tanı Nasıl Konur?

Tanı süreci genellikle fizik muayene ve görüntüleme yöntemleri ile başlar. Başlıca tanı yöntemleri şunlardır:

  • Röntgen: Omurgadaki şekil bozukluklarının tespiti için ilk basamak görüntülemedir.
  • MRI (Manyetik Rezonans): Omurilik ve sinir yapılarının durumu detaylı olarak değerlendirilir.
  • BT (Bilgisayarlı Tomografi): Kemik yapıların üç boyutlu incelenmesi sağlanır.
  • Nörolojik Muayene: Sinir sistemi etkilenmişse refleks, kas gücü ve his değerlendirmesi yapılır.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi süreci hastalığın türü, hastanın yaşı, eğrilik derecesi ve fonksiyonel etkilenime göre planlanır. Tedavi seçenekleri şunlardır:

1. Gözlem ve Takip

Hafif vakalarda, özellikle büyüme çağındaki çocuklar düzenli takip edilerek ilerleme olup olmadığı izlenir.

2. Fizik Tedavi

Postürün düzeltilmesi, kasların güçlendirilmesi ve omurga sağlığının korunması için önerilir.

3. Korse Kullanımı

Skolyoz gibi eğriliklerin ilerlemesini önlemek için kullanılabilir. Ancak doğumsal skolyozda, yapısal bozukluklar nedeniyle korse kullanımı her zaman etkili olmayabilir.

4. Cerrahi Müdahale

Eğriliğin ciddi olduğu, solunum ve sinir fonksiyonlarını tehdit ettiği durumlarda cerrahi tedavi tercih edilir. Cerrahi seçenekler şunları içerebilir:

  • Hemivertebra çıkarılması
  • Omurga düzleştirme ve vida-rod sistemi ile sabitleme
  • Spinal füzyon (omurların kaynaştırılması)

Ameliyat kararı multidisipliner bir ekip tarafından alınmalıdır.

Erken Tanı Neden Önemlidir?

Erken tanı ve müdahale, doğumsal omurga hastalıklarında hayati önem taşır. Eğriliklerin zamanla ilerlemesi akciğer, kalp ve sinir sistemi üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. Bu nedenle:

  • Çocuklarda düzenli doktor kontrolleri
  • Bebeklik döneminde sırt yapısının gözlemlenmesi
  • Gelişimsel sorunlar görüldüğünde uzman hekime başvurulması

önemlidir.

Doğumsal omurga hastalıkları, her ne kadar nadir görülse de çocuklarda yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir. Erken tanı, düzenli takip ve uygun tedavi yaklaşımları ile bu hastalıkların ilerlemesi durdurulabilir ya da tamamen düzeltilebilir. Ailelerin bilinçli olması, çocuklarda sırt ve postür bozukluklarına karşı dikkatli davranması önemlidir. Gerekli durumlarda çocuk ortopedisi, beyin cerrahisi ve fizik tedavi uzmanlarının ortak çalışmasıyla etkili bir tedavi planı oluşturulabilir.

Nisan 25, 2025