Borderline Kişilik Bozukluğu Nedir?

Borderline kişilik bozukluğu (BPD), bireyin duygu, düşünce ve davranışlarında belirgin dengesizliklere neden olan ciddi bir ruhsal bozukluktur. Kişi, kendilik algısında, insan ilişkilerinde ve duygularında yoğun dalgalanmalar yaşar. Bu durum genellikle dürtüsel davranışlar, yoğun terk edilme korkuları, kendine zarar verme eğilimleri ve sık değişen ruh halleri ile karakterizedir.

American Psychiatric Association tarafından yayımlanan DSM-5’e göre, BPD, kişilik bozuklukları arasında en sık tanı konulan alt tiplerden biridir. Genellikle ergenlik sonlarında ya da erken yetişkinlikte başlar ve bireyin yaşamını ciddi anlamda etkiler.

Borderline Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Borderline kişilik bozukluğu tanısı konulabilmesi için belirli semptomların uzun süreli olarak görülmesi gerekir. En yaygın belirtiler şunlardır:

Duygusal Dengesizlik

• Ani öfke patlamaları
• Yoğun mutluluktan derin üzüntüye geçiş
• Aşırı tepkiler verme eğilimi

İlişkilerde Tutarsızlık

• Aşırı idealize etme ve sonrasında değersizleştirme
• Sevgi ve nefret arasında gidip gelen ilişkiler

Terk Edilme Korkusu

• Gerçek ya da hayali terk edilme durumlarında aşırı kaygı
• İlişkileri sürdürmek için özsaygıyı zedeleyici davranışlar

Kimlik Bunalımı

• Sürekli değişen benlik algısı
• Kararsız kariyer, cinsel kimlik veya değer sistemi

Dürtüsellik

• Aşırı harcama, madde kullanımı, tehlikeli cinsel davranışlar
• Özellikle stres altında dürtüsel kararlar

Kendine Zarar Verme

• Bilek kesme, kendini yakma gibi davranışlar
• Tekrarlayan intihar girişimleri

Boşluk Hissi

• Sürekli ve rahatsız edici içsel boşluk duygusu

Paranoya veya Dissosiyatif Belirtiler

• Stres altındayken geçici paranoid düşünceler
• Gerçeklikten kopma veya “kendinden uzaklaşma” hissi

Borderline Kişilik Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?

BPD’nin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, çok sayıda biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörün birlikte etkili olduğu düşünülmektedir.

Genetik Etkenler

• Ailede BPD veya diğer kişilik bozukluklarının bulunması
• Genetik yatkınlık, özellikle serotonin ve dopamin işleyişinde bozukluklar

Beyin Yapısı ve Fonksiyonu

• MRI çalışmaları, amigdala ve prefrontal kortekste işlev farklılıkları göstermiştir
• Duygusal regülasyonla ilgili beyin bölgelerinde hiperaktivite

Erken Çocukluk Deneyimleri

• Cinsel, fiziksel veya duygusal istismar
• İhmal ve bağlanma sorunları
• İstikrarsız aile ortamı

Travmatik Yaşantılar

• Gençlik döneminde yaşanan ağır kayıplar, taciz, aile içi şiddet gibi travmalar

Borderline Kişilik Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?

Tanı, uzman bir psikiyatrist veya klinik psikolog tarafından yapılmalıdır. Tanı süreci şu adımları içerir:

Klinik Görüşme

• Kişilik örüntülerinin detaylı sorgulaması
• Geçmiş yaşantılar, ilişki biçimleri ve duygusal tepkilerin değerlendirilmesi

Psikolojik Testler

• SCID-II gibi yapılandırılmış kişilik envanterleri
• BPD’ye özel ölçüm ölçekleri (ör. MSI-BPD)

Ayırıcı Tanı

• BPD semptomları, bipolar bozukluk, kompleks travma sonrası stres bozukluğu (C-PTSD), depresyon gibi rahatsızlıklarla karışabilir
• Ayırıcı tanı için kapsamlı değerlendirme şarttır

Borderline Kişilik Bozukluğu Hangi Yaşta Ortaya Çıkar?

BPD semptomları genellikle ergenlik döneminde başlar ve erken yetişkinlikte belirginleşir. Ancak tanı konulması çoğu zaman 18 yaş sonrası gerçekleşir. Erken dönemde müdahale edilen vakalarda, semptomların şiddeti azaltılabilir.

Borderline Kişilik Bozukluğu ile İlişkili Diğer Ruhsal Hastalıklar

BPD sıklıkla başka ruhsal bozukluklarla birlikte görülür. Bu durum, tedavi planını karmaşıklaştırabilir. En sık eşlik eden bozukluklar şunlardır:

• Majör depresyon
• Bipolar bozukluk
• Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
• Anksiyete bozuklukları
• Yeme bozuklukları
• Madde kullanım bozuklukları

Borderline Kişilik Bozukluğu Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

BPD tedavisinde hem psikoterapi hem de ilaç tedavisi önemli yer tutar. Ancak en etkili sonuçlar genellikle uzun soluklu, bütüncül yaklaşımlarla elde edilir.

1. Psikoterapi

Diyalektik Davranış Terapisi (DBT)

• BPD tedavisinde altın standart olarak kabul edilir
• Duygusal düzenleme, stresle başa çıkma, ilişkileri yönetme becerilerini öğretir
• Özellikle intihar eğilimleri ve kendine zarar verme davranışlarında etkilidir

Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT)

• Olumsuz düşünce kalıplarının fark edilmesini ve değiştirilmesini hedefler
• Dürtü kontrolü ve sosyal beceriler üzerine çalışılır

Şema Terapi

• Erken dönem yaşantıların bugün üzerindeki etkisini çözümler
• Kişinin kendisiyle ve başkalarıyla olan bağlarını yeniden yapılandırır

Mentalizasyon Temelli Terapi (MBT)

• Bireyin kendi ve başkalarının düşüncelerini anlamlandırmasına yardımcı olur
• Özellikle ilişki çatışmalarında etkilidir

2. İlaç Tedavisi

BPD’nin kendisine yönelik özel bir ilaç yoktur, ancak semptomları kontrol altına almak için bazı ilaçlar kullanılabilir:

• Antidepresanlar (özellikle SSRI’lar)
• Duygudurum dengeleyiciler
• Antipsikotikler (yoğun öfke ve paranoia durumlarında)

3. Hastaneye Yatış

• Akut intihar riski olduğunda
• Şiddetli dürtüsellik ve kendine zarar verme davranışlarında

Borderline Kişilik Bozukluğu ile Nasıl Başa Çıkılır?

BPD ile yaşamak, birey ve çevresindekiler için zorlayıcı olabilir. Ancak doğru yaklaşımlarla bu durum yönetilebilir.

Birey İçin:

• Düzenli terapiye devam etmek
• Duygu günlüğü tutmak ve tetikleyicileri tanımak
• Meditasyon, yoga gibi stres azaltıcı yöntemlere yönelmek
• Uyku ve beslenmeye dikkat etmek

Yakınlar İçin:

• Sabırlı ve anlayışlı olmak
• Duygusal sınırlar koymak ama sevgiyi hissettirmek
• Profesyonel destek almaktan çekinmemek

Borderline Kişilik Bozukluğu Geçer mi?

Uzun süreli ve düzenli tedavi gören bireylerde, semptomların şiddeti zamanla azalabilir. Araştırmalar, tedaviye uyum gösteren bireylerin büyük çoğunluğunun 10 yıl içinde semptomlarının hafiflediğini veya ortadan kalktığını göstermektedir. Bu nedenle erken tanı ve süreklilik gösteren terapi, iyileşmenin anahtarıdır.

Sık Sorulan Sorular