Aft halk arasında ağız yarası olarak bilinen, ağız mukozasında ortaya çıkan oral ülserlere verilen isimdir. Yanakta, dudağın iç kısmında, dilde, damakta ya da diş etlerinde ortaya çıkabilmektedir. Yuvarlak ya da oval şeklinde sarı, beyaz ve kenarları kırmızı renkte görünmektedir. Acı, kaşıntı ve yanma şikayetlerine sebep olmaktadır. Aynı anda ağız içinde birden fazla oluşabilmektedir. Erkeklere oranla kadınlarda daha çok rastlanmaktadır.
Boyutlarına ve iyileşme sürelerine göre minör, majör ve herpetiform olmak üzere üç ana grupta incelenmektedir. Çapı 1 cm’den küçükse minör aft diye adlandırılır. Genellikle kendiliğinde kısa süre içerisinde iz bırakmadan iyileşme görülmektedir. Majör aft ise çapı 1 cm’den büyük olan aftlardır. Genellikle uzun sürede iyileşmektedir. Bununla birlikte iz bıraktığı da görülmektedir. Çok sayıda oluştuğu durum ise herpetiform aft olarak adlandırılmaktadır. İyileşme süresi 7 gün ile 30 gün arasında değişebilmektedir. Çoğunlukla yaşlılarda görülmektedir.
Aft neden çıkar?
Genetik, immünolojik, mikrobiyolojik ya da hematolojik sebeplerle ortaya çıkabilmektedir. Tam olarak sebebi bilinmemektedir. Ancak bazı hastalık ve çevresel etkenlerin afta sebep olduğu düşünülmektedir. Bu etkenleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- Genetik yatkınlık
- Stres ve kaygı gibi psikolojik etkenler
- Çeşitli ilaçların kullanılması
- Bağışıklık sisteminin zayıflaması
- Hormonal değişimler
- Çeşitli vitamin ve minerallerin eksikliği (B12 vitamini, çinko, demir, folik asit)
- Sigara tüketilmesi, tütün çiğneme
- Sirke, turşu gibi asitli ve tuzlu, baharatlı gıdaların tüketilmesi
- Çölyak, Behçet gibi bazı metabolik hastalıklar
- Sistemik Lupus gibi bazı romatizmal hastalıklar
- Ağız kanserleri
- Bazı deri hastalıkları
- Diş teli kullanımı
- Ağıza tam oturmayan protez diş kullanımı
- Kırık dişler
- Alerji
- Kullanılan diş macunu
- Yanağı ısırmak
- Ağız bölgesine darbe almak
- Sert ve / veya çok sıcak yiyeceklerin tüketilmesi
Afta ne iyi gelir?
Aft genellikle kendiliğinden geçmektedir. Ancak bu süreçte ağız içindeki bu yaralar kişiyi oldukça rahatsız eder. Yiyecek içecek tüketiminde, konuşmada, ağzı açıp kapatmada zorlanma gibi şikayetlere yol açar. Bu süreci daha kolay atlatabilmek için dikkat edilebilecek bazı hususlar bulunmaktadır. Bunlar:
- Bu süreçte eğer içiyorsanız sigarayı bırakmaya ya da azaltmaya çalışın.
- Yaraların acısını arttıracak asitli yiyecek ve içeceklerden uzak durun.
- Çok sıcak gıdalardan uzak durun.
- Tuzlu ya da karbonatlı su ile gargara yapın.
- Diş macununuzun içinde sodyum lauryl sülfat olmadığından emin olun.
- Hekim önerisi ile vitamin ve mineral takviyesi kullanabilirsiniz.
Aft nasıl geçer?
Ağız içindeki yaraların geçmesi için çoğunlukla tedaviye gerek duyulmaz. Bu tür aftlar genellikle 1-2 hafta içerisinde kendiliğinden geçmektedir. Ancak bu süreçte kişinin hayat kalitesi düşmektedir. Aft tedavisinde temel prensipler; aftın sebep olduğu şikayetleri (ağrı ve acıyı) azaltmak, lezyonları azaltarak iyileşmeyi hızlandırmak, hastanın beslenme programını düzenlemek ve hastalığın tekrarlamasını önlemek şeklinde sıralanabilir.
Bununla birlikte tedavi yöntemleri afta sebep olan faktörlere göre değişiklik gösterebilmektedir. Topikal tedavi yönteminde acıyı azaltmak için pomat, gargara, jel gibi ilaçlar reçete edilebilir. Kan testleri sonucunda vitamin ve mineral eksikliği tespit edilmişse hastaya gerekli vitamin ve mineral takviyeleri önerilebilir. Bununla birlikte çeşitli sistemik immünsüpresif ilaçlar ya da antibiyotikler de uygulanabilir. Aft için multidisipliner bir yaklaşım benimsenerek en uygun tedavi yöntemine hekimler tarafından karar verilmektedir.
Aft oluşumu nasıl önlenir?
Riskli gruptaysanız (örneğin genetik yatkınlık varsa ya da afta sebep olan hastalıklardan birine sahipseniz) aft oluşumunu önlemek adına dikkat etmeniz gereken bazı unsurlar bulunmaktadır:
- Ağız bakımınıza özen gösterin.
- Düzenli olarak diş doktoruna muayene olun.
- Bağışıklık sisteminizi güçlü tutun. Bunun için düzenli ve dengeli beslenin.
- Tahrişe sebep olabilecek gıdalardan uzak durun.
- Ağza tam oturmayan protez dişi kullanmayın.
- Diş ipi kullanın.
Hangi durumlarda doktora görünmek gerekir?
Aft ilerlediğinde çeşitli ciddi komplikasyonlara sebep olabilmektedir. Bununla birlikte uzun süre iyileşmeyen aftlar farklı hastalıkların habercisi de olabilmektedir. Bu nedenle eğer yaralar 2-3 hafta boyunca iyileşmediyse, ağrı çok şiddetliyse, genital bölgede de aft oluştuysa, afta ishal şikayeti de eşlik ediyorsa mutlaka uzman hekime başvurmalısınız.